بعضی از افراد بعد از خوردن عسل دچار مشکلاتی مثل دل درد، سردرد، سوزش معده، حالت تهوع، خارش پوست، نفس تنگی، سوزش گلو و… می‌شوند اما مشکل اینجاست که معمولا آخرین چیزی که به آن شک می‌کنند همین عسل است. چرا که همیشه شنیده‌اند که عسل درمان هر دردی است!
اما چه بخواهیم چه نه، عسل هم مانند هر ماده‌ی طبیعی دیگری در کنار خواص بسیاری که دارد مضراتی هم دارد که بی‌توجهی به آنها ممکن است در بعضی موارد سلامت ما را تهدید کند.
به طور کلی مضرات عسل را می‌توان به سه دسته تقسم کرد.
- مضرات ناشی از آلرژی شخص به عسل خام
- مضرات ناشی از مصرف زیاد عسل
- مضرات ناشی از باکتری‌های موجود در عسل
در زیر به طور کامل در مورد هر کدام از این دسته بندی‌ها و این که هر کدام شامل چه مواردی است و چه نشانه‌هایی دارد و چطور می‌توانیم از بروز آن جلوگیری کنیم صحبت خواهیم کرد.
۱. مضرات عسل که ناشی از آلرژی شخص است
یکی از مهمترین عوارض جانبی عسل مربوط به آلرژی شخص به عسل است. آلرژی به عسل معمولا هنگام مصرف عسل خام اتفاق می‌افتد. عسلی که حرارت ندیده است و تصفیه و پاستوریزه هم نشده است. به این معنا که مستقیم از زنبوردار به دست مشتری رسیده است.
این عوارض معمولا از خود عسل نیست بلکه به خاطر وجود دانه‌های گرده گل و همچنین بره موم داخل عسل است.
گرده گل: همان گرده‌هایی است که هنگام جمع آوری شهد به بدن زنبور عسل می‌چسبد و وارد کندو می‌شود. در عسل خام و طبیعی معمولا درصدی از گرده گل وجود دارد.
بره موم: برموم نیز ماده‌ای است که زنبور هنگام لانه‌سازی از آن استفاده می‌کند و به وسیله‌ی آن از ورود انواع آلودگی ها و میکروب‌ها به داخل کندو جلوگیری می‌کند. در عسل طبیعی درصد کمی از بره موم نیز یافت می‌شود.
علائم آلرژی به عسل
همانطور که گفتیم اگر عسل به صورت تصفیه نشده باشد می‌تواند باعث ایجاد حساسیت در برخی افراد شود. این حساسیت ممکن است به شکل‌های مختلفی خود را نشان دهد اما به طور کلی مهمترین علائم آلرژی به عسل خام عبارتند از:
- دل درد و نفخ معده
- تنگی نفس و خس خس سینه
- سرگیجه
- آبریزش بینی
- عطسه
- حالت تهوع
- احساس ضعف
- تعریق زیاد
- ورم کردن زبان
- غش کردن
- ضربان نامنظم قلب
- خارش پوست و کهیر زدن
- خارش زبان
هنگام بروز این موارد چه کنیم؟
شدت و ضعف این علائم می‌تواند از فردی به فرد دیگر متقاوت باشد و از خیلی خفیف تا خیلی شدید بروز کند. در مواردی که شدت این نشانه‌ها کم است مصرف قرص‌های ضد حساسیت مثل آنتی هیستامین، می‌تواند به سرعت وضعیت شما را به حالت عادی بازگرداند.
اما در مواردی که این علائم بسیار شدید است بهتر از به سرعت مصرف عسل را قطع کنید و به پزشک مراجعه کنید.
چطور بفهمیم که به عسل آلرژی داریم؟
اگر چه معمولا حساسیت و آلرژی به یک ماده غذایی تا قبل از مصرف آن قابل پیش‌بینی نیست اما از روی برخی موارد می‌توان حدس زد که آیا شما به عسل حساسیت دارید یا خیر.
- اگر شما حساسیت فصلی داشته باشید و بخصوص هنگام بهار و در نزدیکی گیاهان گل‌دار دچار حساست می‌شوید این احتمال وجود دارد که خوردن عسل نیز باعث بروز آلرژی در شما شود.
- اگر در خانواده شما کسی به مصرف عسل حساسیت داشته یا دارد و با خوردن عسل یکی از موارد بالا برای او اتفاق می‌افتاده این احتمال وجود دارد که شما نیز به عسل حساسیت داشته باشید.
۲. مضرات عسل که ناشی از مصرف زیاد آن است
در بین سه دسته‌ای که برای مضرات عسل بیان شد. مصرف بیش از حد عسل، مهمترین عاملی است که باعث عوارض جانبی بعد از مصرف این ماده می‌شود.
ما پیشتر در مطلب حد مجاز مصرف عسل در روز صحبت کردیم و گفتیم که میزان مجاز مصرف عسل در روز بسته به وزن، جنسیت و نوع فعالیت متفاوت است و اگر از این میزان بیشتر شود فرد دچار مشکلاتی نظیر موارد زیر می‌شود.
ممکن است باعث اضافه وزن شود
به طور کلی بدن ما برای انجام فعالیت‌های خود مثل نفس کشیدن، هضم غذا، پمپاژ خون و سایر موارد که برای حیات ما الزامی است به کالری نیاز دارد. بدن این کالری را از سه منبع یعنی کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها تامین می‌کند.
علاوه بر این هر شخص بسته به جنسیت، سن و فعالیت‌هایی که در طول روز انجام می‌دهد و شدت و ضعف متابولیسم بدنی ای که دارد به میزان مشخصی از کالری نیاز دارد.
برای مثال میزان کالری مورد نیاز مردان بالغ ۳۱ تا ۵۰ سال بین ۲۸۰۰ تا ۳۰۰۰ کالری در روز است و برای زنان بالغ این میزان ۲۱۰۰ تا ۲۳۰۰ کالری است.
هر چه میزان کالری دریافتی ما از این میزان بیشتر باشد. بدن آن را به صورت چربی در بدن ذخیره می‌کند و باعث افزایش وزن بدن ما می‌شود.
از طرفی همه‌ی این مقدار کالری را نمی‌توان تنها از یک منبع مثل کربوهیدارت‌ها دریافت کرد و تنها باید ۱۰ درصد آن از قند‌ها تامین شود. به عبارتی یک شخص بالغ تنها می‌تواند در روز بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کالری از طریق قند‌ها جذب کند و مابقی را باید از سایر منابع جذب کند.
در نتیجه از آنجایی که بیش از ۹۰ درصد از وزن خشک عسل را قند‌هایی مثل ساکارز، فروکتوز و گلوکز تشکیل می‌دهند. مصرف بیش از حد عسل در روز می‌تواند در طولانی مدت باعث چاقی افراد شود.
هر یک قاشق غذاخوری عسل شامل ۲۱ گرم عسل است که حاوی ۶۴ کالری است.
ممکن است باعث افزایش سطح قندخون شود
در مطلب عسل برای افراد دیابتی به طور مفصل به این نکته پرداختیم که اگر چه افراد دیابتی هم می‌توانند از عسل استفاده کنند اما به شرطی که آن را جایگزین قند مجاز روزانه خود کنند.
با وجود اینکه برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که آنزیم‌های موجود در عسل می‌تواند به بهبود و کنترل قند خون کمک کند اما همانطور که در بالا هم اشاره کردیم بالاخره عسل هم نوعی قند است و مصرف بیش از حد آن به ویژه عسل‌هایی که ساکارز بالایی دارند می‌تواند باعث افزایش سطح قند خون شود.
در نتیجه به افرادی که دیابت دارند همواره توصیه می‌شود قبل از مصرف عسل حتما با پزشک خود مشورت کنند و از مصرف بیش از حد عسل خودداری کنند.
ممکن است باعث دل درد و مشکلات گوارشی شود
اگر چه مشکل دل درد و یا درد معده بعد از خوردن عسل ممکن است به علت حساسیت به عسل باشد. اما در اکثر موارد این اتفاق به خاطر مشکل سوء جذب فروکتوز (عدم تحمل فروکتوز) اتفاق می‌افتد.
همانطور که گفتیم بیش از ۹۰ درصد از وزن خشک عسل را کربوهیدارت‌ها شامل می‌شوند که در این بین حدود ۸۰ درصد را گلوکز و فروکتوز تشکیل می‌دهند.
اگر چه میزان فروکتوز و گلوکز موجود در عسل بسیار وابسته به منبع شهد عسل است اما عموما میزان فروکتوز موجود در عسل بیشتر از گلوکز است در نتیجه بخش زیادی از عسل را فروکتوز تشکیل می‌دهد.
این در حالی است که بدن ما گلوکز را سریع و کامل جذب می‌کند اما توانایی روده کوچک انسان در جذب فروکتوز محدود و اندک است و ممکن است مصرف بیش از حد فروکتوز باعث مشکلات گوارشی برای افراد شود.
همچنین برخی افراد دچار مشکل سوء جذب فروکتوز نیز می‌باشند که باعث می‌شود همان جذب محدود فروکتوز نیز با مشکل مواجه شود و باعث مشکلات گوارشی شود.
مشکلات گوارشی ناشی از سوء جذب فروکتوز
- حالت تهوع
- نفخ
- تولید گاز
- درد شکم
- اسهال
- استفراغ
- خستگی مزمن
علل سوء جذب فروکتوز
- عدم تعادل باکتری‌های خوب و بد در روده
- مصرف زیاد غذاهای تصفیه شده و فرآوری شده
- وجود مشکلات قبلی مربوط به روده، مانند سندرم روده تحریک پذیر
- التهاب
3.مضرات عسل که ناشی از باکتری های موجود در آن است
به طور کلی عسل یک ماده ضدباکتریایی است و به همین دلیل است که می‌گویند عسل تاریخ انقضا ندارد. اما ضد باکتریایی بودن عسل به این معنا نیست که در آن هیچ باکتری و یا میکروبی وجود ندارد بلکه به این معنا است که در عسل امکان رشد باکتری وجود ندارد.
یعنی اینکه عسل محیط مناسبی برای رشد باکتری نیست اما در آن باکتری‌هایی وجود دارد که اگر شرایط مناسب برای آنها وجود داشته باشد فعال می‌شوند. به عنوان مثال اگر رطوبت عسل بیش از مقدار طبیعی یعنی ۲۰٪ باشد این باکتری‌ها فعال می‌شوند و می‌توانند باعث تخمیر عسل شوند.
بعضی از مضرات عسل نیز مربوط به همین باکتری‌هاست که به صورت بالقوه در عسل وجود دارند و با وارد شدن به بدن خود را نشان می‌دهند.
ممکن است باعث بوتولیسم نوزاد شود
اگر چه عسل برای کودکان خواص بسیاری دارد. اما نباید برای تغذیه نوزادان از آن عجله کرد. معمولا توصیه می‌شود که تا بعد از ۱۲ ماهگی نوزاد، از دادن عسل به صورت مستقیم و یا بصورت ترکیبی با شیر به کودک خودداری شود.
علت این امر، نگرانی‌هایی است که در خصوص مصرف عسل برای نوزادان به دلیل وجود باکتری Clostridium botulinum در عسل وجود دارد، این نوع باکتری در اکثر غذاهای با منشاء طبیعی وجود دارد و در عسل نیز مقادیر کمی از آن وجود دارد.
اسپورهای (هاگ) این باکتری می‌توانند در باکتری باقی بماند ولی قدرت تولید توکسین (سم) را ندارد. اما به طور تئوری این باکتری می‌تواند در معده نوزادان زیر یک سال رشد کرده و تولید توکسین کند. کودکان بالای ۱۲ ماه می‌توانند به راحتی عسل را مصرف و هضم کنند. ولی مواردی از آلودگی نوزادان زیر ۱۲ ماه به بوتولیسم گرازش شده است.
علائم بوتولیسم در کودکان
علائم بوتولیسم معمولا بعد از ۱۲ تا ۳۶ ساعت پس از خوردن عسل خود را نشان می‌دهد. البته در برخی از موارد تا ۱۴ روز بعد از مصرف عسل خود را نشان نمی‌دهد. از جمله علائم بوتولیسم در نوزادان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد که اغلب با یبوست شروع می‌شود.
- یبوست
- ضعف
- بی‌حالی
- کم خوراکی
- افتادگی پلک
- از دست دادن حالت‌های صورت و کنترل سر
- و در موارد حادتر نارسایی‌های تنفسی
- همچنین بوتولیسم در نوزادان می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد حرکتی در آینده نیز شود.
اگر چنین علائمی را پس از خوردن عسل توسط نوزاد مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید و این نکته را ذکر کنید که این اتفاق پس از خوردن عسل رخ داده است، چون در روند درمان تاثیر گذار است.
بهتر است برای تغذیه کودکان بالای ۱۲ ماه با عسل نیز ابتدا یک وعده به کودک عسل داده و سپس ۴ روز صبر کنید و اگر علائمی از بیماری را مشاهده نکردید مصرف آن را ادامه دهید.
ممکن است مسمومیت غذایی ایجاد کند
یکی دیگر از مضرات خوردن عسل می‌تواند مسمویت غذایی ناشی از آن باشد. اگر چه این مورد بسیار نادر است اما به هر حال می‌توان آن را جزو عوارض جانبی عسل به شمار آورد.
عسل به طور طبیعی حاوی میکروب (شامل : باکتری‌ها، مخمر‌ها و کپک‌ها) است. که از طریق گرد‌وغبار، گرده گل، ظروف آلوده و غیره می‌تواند وارد عسل شود.
اما همانطور که گفتیم این میکروب‌ها به علت خواص ضد میکروبی عسل قابلیت تکثیر را ندارند و عملا در عسل به صورت غیر فعال باقی می‌مانند. با این حال این احتمال وجود دارد که عسل بتواند آلودگی ثانویه داشته باشد.
به این معنا که پس از خوردن عسل و پردازش آن در بدن این میکروب‌ها فعال شده و باعث ایجاد مسمومیت در بدن کند.
به همین دلیل معمولا توصیه می‌شود که افراد هنگام خرید عسل آن را از یک فروشنده معتبر تهیه کنند تا از این نوع مسمومیت‌ها جلوگیری شود.
مضرات عسل تقلبی برای بدن
نمی‌توان در مورد مضرات عسل طبیعی صحبت کرد اما در مورد مضرات مصرف عسل تقلبی چیزی نگفت.
ما پیشتر در مورد نحوه شناخت عسل طبیعی از تقلبی صحبت کردیم و گفتیم تنها راه درست تشخیص عسل طبیعی، آزمایش آن در یک آزمایشگاه معتبر است.
اما از آنجایی که آزمایش عسل برای مصرف کننده نهایی به صرفه نیست، روش بهتر این است که عسل را از یک فرد یا مجموعه معتمد تهیه کنیم.
مضرات عسل تقلبی بسته به این که چگونه تولید می‌شود متفاوت خواهد بود. گاهی عسل از جنس عسل تغذیه‌ای است که در آن زنبوردار به جای تغذیه زنبور از شهد گل به آن آب شکر داده، گاهی عسل تقلبی حاصل پختن گلوکز صنعتی است، گاهی نیز حاصل جوشاندن شکر و آب است و…
اما به طور کلی مصرف عسل تقلبی در بلندمدت می‌تواند مشکلات زیر را به وجود بیاورد.
- بالابردن شدید سطح قند خون (بیماران دیابتی باید دقت کنند)
- ایجاد خستگی مزمن
- کاهش عملکرد آنزیم‌ها در بدن
- می‌تواند باعث چاقی و افزایش کلسترول و در نتیجه آن بیماری‌های قلبی شود
- ممکن است باعث یبوست شود
- باعث افزایش سطح تری گلیسرید‌های خون می‌شود
- باعث پوسیدگی دندان‌ها می‌شود
- ممکن است باعث کاهش سطح ایمنی بدن شود
- می‌تواند باعث آسیب جدی به کلیه‌ها شود
- باعث ایجاد کبد چرب می‌شود
ممنون می‌شویم اگر شما هم تجربه‌ای از عوارض ناشی از مصرف عسل دارید با ما و دیگر دوستان به اشتراک بگذارید